Psy pracujące. Psy ratownicze

Dzisiaj kolejny post o psach pracujących, tym razem zajmiemy się psami ratowniczymi. Ich wsparcie w akcjach ratunkowych jest nieocenione, ponieważ dobrze wyszkolone psy potrafią zastąpić pracę wielu ratowników, tym samym zaoszczędzić bardzo cenny czas. W dzisiejszym artykule spróbujemy odpowiedzieć jakimi cechami musi odznaczać się pies ratowniczy. Jak wygląda szkolenie psa ratownika oraz ile trwa? Jakie rasy psów pracują w ratownictwie?

Psy ratownicze - bohaterowie akcji ratowniczych

Psy ratownicze są wykorzystywane do akcji ratowniczych i poszukiwania osób zaginionych zarówno na lądzie, jak i w wodzie. Dzięki swemu doskonałemu węchowi potrafią odnajdywać zaginione osoby w wyniku trzęsienia ziemi czy zejścia lawiny górskiej, ale także te, które potrzebują pomocy w wodzie. W kynologii wyróżniamy dwa rodzaje psów ratowniczych:

• są wyszkolone do udziału w akcjach ratowniczych
• należą do ras predysponowanych do udziału w akcjach ratowniczych ze względu na wrodzone umiejętności.

Stąd pojawiają się określenia psy ratownicze lub rasy psów ratowniczych. Elementem, który wyróżnia psy ratownicze i sprawia, że są wspaniałymi ratownikami, to przede wszystkim ekstremalnie czuły węch. Dzięki niemu, niezależnie od pory dnia czy panujących warunków atmosferycznych, są w stanie zlokalizować zapach, nawet wtedy gdy wokół nich są tysiące innych śladów zapachowych. Psy ratownicze muszą odznaczać się także odwagą, brakiem oznak agresji wobec ludzi oraz wysoką inteligencją. Pies ratowniczy musi cechować się posłuszeństwem, chęcią do pracy i do ciągłej nauki. Co więcej, musi mieć także dobrą kondycję, odpowiednią budowę i wielkość adekwatną do powierzanych mu zadań.

Pies ratowniczy - rodzaje psich ratowników

W Polsce pies ratowniczy wykorzystywany jest przede wszystkim przez WOPR, GOPR oraz przez specjalnie jednostki współpracujące ze Strażą Pożarną. Dlatego, w zależności od rodzaju i miejsca wykonywanej pracy, możemy wyróżnić dwa podstawowe typy psów ratowniczych, te pracujące w wodzie i na lądzie.

1. Pies ratowniczy wodny (pies ratownictwa wodnego)

Pies ratowniczy pracujący w WOPR (Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe) jest wybierany spośród ras dowodnych, takich jak landseer, labrador czy nowofundland. Psy dowodne wyróżnia sierść, która doskonale chroni je przed wyziębieniem, co sprawia, że mogą pracować nawet w bardzo zimnej wodzie. Z kolei nowofundlandy posiadają sterowny ogon oraz błonę pławną między palcami, co czyni je doskonałymi pływakami. Co więcej, są bardzo wytrzymałe i potężne, dlatego sprawdzają się także w ratownictwie morskim. Doskonale radzą sobie z dużymi falami, dostarczeniem liny do łodzi, holowaniem ludzi do brzegu czy ciągnięciem nawet dwutonowej łodzi. Pies ratownik wodny nie może się rozpraszać, musi odznaczać się doskonałą sprawnością fizyczną, wytrzymałością i odpowiednią siłą, aby móc holować dorosłego człowieka na ląd. Powinien być psem spokojnym, posłusznym, pozytywnie nastawionym do ludzi i nie wykazującym cech agresji.

2. Pies ratowniczy lądowy (pies ratownictwa lądowego)

Pies ratownik pracujący w ratownictwie lądowym może, w zależności od wykonywanej akcji ratunkowej, działać jako:

Pies poszukiwawczy (terenowy)

Do głównych zadań psów poszukiwawczych należy odnajdywanie osób zaginionych, zabłąkanych, porwanych lub rannych na rozległych terenach lasów czy łąk. Używając swojego ekstremalnie czułego węchu, psy odnajdują ludzki zapach i podążają za nim. W sprzyjających warunkach pies może trafić na ślad zapachowy z odległości nawet 500 m. Odnaleziony ślad zapachowy może świadczyć o obecności ofiary na przeszukiwanym obszarze lub o pozostawionych śladach i przedmiotach ofiary. Zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, jako wsparcie dla policji i służb ratowniczych sprawdzają się bloodhoundy z budową ciała, wręcz przystosowaną do tropienia. Ich nadzwyczaj czuły węch, długie uszy, które zamiatają zapach podając go wprost do nosa i wytrzymałość sprawiają, że potrafią pokonać wiele kilometrów, by trafić do źródła zapachu. W Polsce, jako psy poszukiwawcze wykorzystuje się najczęściej sznaucery, teriery, owczarki niemieckie i golden retrievery.

Pies gruzowy

Psy gruzowe wykorzystuje się do pracy w trakcie przeszukiwań budynków zawalonych w wyniku katastrof budowlanych, po zamachach terrorystycznych czy też po przejściu katastrofy naturalnej, np. trzęsienia ziemi, tsunami. Pies ratownik potrafi odróżnić zapach o stężeniu 100 mln razy mniejszym niż to, które rozpoznają ludzie. Umiejętność ta okazuje się bezcenna podczas akcji ratunkowych, kiedy każda minuta się liczy i nie można pozwolić sobie na ryzyko nieuzasadnionego przerzucania kilogramów gruzu. W takiej sytuacji decyzje o rozpoczęciu poszukiwań w konkretnym miejscu podejmuje się w oparciu o to, co pokazuje pies. Wśród najpopularniejszych ras psów pracujących jako psy gruzowe są foksterier, springer spaniel, border collie, golden retriever i owczarek niemiecki.

Pies lawinowy

Psy lawinowe uczestniczą w akcjach ratunkowych GOPR (Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe) i współpracują z ratownikami podczas poszukiwania osób zaginionych po zejściu lawiny. Psy lawinowe poszukują nagromadzonego ludzkiego zapachu, który wydzielają uwięzione osoby (przerażeni ludzie intensywnie się pocą). Podążając za zapachem pies potrzebuje około 30 minut na pobieżne przeszukanie hektara zasypanego śniegiem obszaru. Przeszukanie tego samego terenu zajęłoby cztery godziny zespołowi składającemu się z 20 ratowników! To znacznie skraca czas poszukiwań i zwiększa szansę na przeżycie zaginionych. A warto pamiętać, że 90% ofiar lawin dusi się już po pierwszych 15 minutach od momentu uwięzienia pod śniegiem. Właśnie dlatego pies ratownik i jego pomoc jest po prostu niezastąpiona. Pies ratownik lawinowy wykorzystywany w akcjach ratunkowych musi odznaczać się zwiększoną odpornością na mróz i śnieg, dlatego psami lawinowymi są głównie: bernardyny krótkowłose, bernardyny długowłose, owczarki niemieckie, goldeny retrievery, owczarki szkockie krótkowłose, bordery collie, czy berneńskie psy pasterskie.

Pies ratownik - jakiej rasy?

Nie każdy pies może zostać psem ratownikiem. W zależności od potrzeb i charakteru pracy psy wykorzystywane w akcjach ratowniczych wybiera się najczęściej spośród ras zarejestrowanych w Międzynarodowej Federacji Kynologicznej (FCI). W przypadku wybitnych predyspozycji psy ratownicze mogą być wybierane spośród innych ras lub psów nierasowych. W Polsce Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie zwierząt wykorzystywanych w akcjach ratowniczych uznaje jako odpowiednie do ratownictwa 25 ras psów:

• labrador retriever;
• golden retriever;
• flat coated retriever;
• nova scotia retriever;
• chesapeake bay retriever;
• curly coated retriever;
• owczarek niemiecki;
• owczarek holenderski;
• owczarek belgijski groenendael;
• owczarek belgijski tervuerren;
• owczarek belgijski malinois;
• border collie;
• seter szkocki gordon;
• seter irlandzki;
• seter angielski;
• airedale terrier;
• hovawart;
• sznaucer średni;
• sznaucer olbrzym;
• springer spaniel angielski;
• springer spaniel walijski;
• foxterier krótkowłosy;
• foxterier szorstkowłosy;
• terier walijski;
• terier irlandzki.

Szkolenie psów w ratownictwie

Aby móc określić psa mianem psa ratowniczego, zwierzę musi przejść bardzo specjalistyczne i drobiazgowe szkolenie wraz ze swoim opiekunem, które przygotuje je do pracy w terenie. Pies nigdy nie pracuje sam, zawsze współpracuje ze swoim przewodnikiem, dlatego szkolenie obejmuje zarówno psa, jak i jego opiekuna. Przed przyjęciem do ośrodka szkoleniowego, pies oraz jego opiekun przechodzą przez testy kwalifikacyjne. Ich celem jest ocena wrodzonych predyspozycji psa do pracy w ratownictwie oraz ocena postawy przewodnika psa. Następnie pies ratownik wraz ze swoim opiekunem przechodzą odpowiednie szkolenie. Takie szkolenie jest procesem długotrwałym i rozpoczyna się już w okresie pierwszych ośmiu tygodni życia psa. Psu przygotowującemu się do pracy ratownika trzeba poświęcić średnio 20 godzin tygodniowo (szkolenie oraz długie spacery w różnych warunkach terenowych). Proces edukacji trwa zazwyczaj do ukończenia około trzeciego roku życia, jednak na tym nie koniec. Po tym okresie, pies jest w dalszym ciągu poddawany treningom udoskonalającym, aby nadal pozostawał w dobrej formie. Dzięki temu psy ratownicze rozwijają jeszcze lepszy zmysł węchu oraz umiejętność pracy w ekstremalnych warunkach terenowych i pogodowych.

Autor: Marta Szwajkiewicz-Puza