Ornitoza - niebezpieczna choroba hodowców ptaków

Dużą popularnością cieszą się papugarnie i ptaszarnie, w których możemy obserwować egzotyczne ptaki. Zgromadzenie dużej liczby ptaków na niewielkiej przestrzeni może być jednak niebezpieczne dla naszego zdrowia. Ptaki, szczególnie długożyjące papugi, mogą być nosicielami groźnej choroby zakaźnej - ornitozy. Co to jest ornitoza? Jak dochodzi do zakażenia? Jakie są objawy ornitozy? Jak zapobiec zakażeniu?

Co to jest ornitoza

Ornitoza, nazywana papuzicą, a czasami gorączką papug, to bardzo groźna choroba zakaźna, której czynnikiem chorobotwórczym jest bakteria Chlamydia psittaci. W początkowej fazie, ornitoza przebiega z grypopodobnymi objawami, dlatego jej rozpoznanie początkowo jest trudne. Z upływem czasu, papuzica przekształca się w zapalenie płuc, któremu towarzyszą także inne objawy, takie jak zapalenie mięśnia sercowego czy posocznica, które mogą już bezpośrednio zagrażać życiu.

Papuzica - jak można zakazić się?

Rezerwuarem bakterii papuzicy - Chlamydia psittaci są zarówno ptaki dzikie, jak i hodowlane. Najczęściej naturalnymi gospodarzami tej bakterii są papugi, kanarki, indyki, kaczki i gołębie. Nosicielami choroby mogą być także roztocza i wszoły odżywiające się krwią ptaków. Do zakażenia ornitozą dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym ptakiem, ale także przez zakażoną wodę, zetknięcie z odchodami chorego ptaka, a także przez wdychanie pyłów z odchodów zakażonego ptaka. Duże zagęszczenie ptaków na niewielkiej powierzchni ułatwia rozprzestrzenianie się ornitozy. Taka koncentracja ptactwa wiąże się z wyższą temperaturą i wilgotnością, które sprzyjają powstawaniu zawiesiny drobinek kału i moczu w powietrzu. Nie bez znaczenia jest również niedostateczny poziom higieny klatek i wolier, w których przebywają ptaki, a także niewłaściwe nawyki higieniczne ze strony opiekunów oraz odwiedzających turystów. Ornitoza u ludzi także występuje i bywa bardzo groźna.

Ornitoza u ludzi

Ornitoza u ludzi pojawia się w wyniku zarażenia się od ptactwa domowego i gospodarskiego drogą kropelkową, poprzez bezpośrednią styczność z ptakiem, przez kontakt z ptasimi wydalinami i wydzielinami.

Kto jest narażony na zakażenie papuzicą?

Naukowcy uważają, że cała populacja na świecie wykazuje zbliżoną podatność na zakażenie ornitozą. Uważa się jednak, że istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia ornitozy u ludzi ze znacznie obniżoną odpornością. Ornitozę uznaje się za chorobę zawodową, na którą szczególnie narażeni są pracownicy ogrodów, papugarni i sklepów zoologicznych oraz hodowcy gołębi, papug, kanarków oraz innych ptaków ozdobnych, ale także weterynarze zajmujący się ptakami ozdobnymi.

Objawy ornitozy u ludzi

Pierwsze objawy ornitozy u ludzi zwykle pojawiają się po okresie inkubacji wynoszącym średnio od 5 do 14 dni od kontaktu z wirusem (nieraz okres wylęgania może trwać nawet do trzech tygodni) i początkowo przypominają grypę (gorączka, dreszcze, ból głowy, złe samopoczucie oraz ból mięśni). Często mylone są z infekcjami wirusowymi, dlatego szybka diagnoza ornitozy i wdrożenie leczenia jest utrudnione we wczesnym etapie. Z czasem, zwykle rozwija się suchy, uporczywy kaszel, któremu towarzyszą problemy w oddychaniu i ucisk w klatce piersiowej. Nasilenie objawów ornitozy wiąże się niekiedy z ciężkim zapaleniem płuc. Dopiero wystąpienie gorączki bez podwyższonego pulsu, powiększenie śledziony i wysypka o charakterze wybroczyn stwarza okazję do rozpoznania papuzicy. Ornitoza wpływa na funkcjonowanie wielu narządów wewnętrznych powodując zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wątroby, zapalenie stawów, zapalenie rogówki i spojówki oraz zapalenie mózgu. Przy właściwej diagnozie i odpowiednio dobranym leczeniu śmiertelność wynosi mniej niż 1%.

Ornitoza u ptaków - objawy

Ornitoza u ptaków najczęściej przebiega bez jakichkolwiek objawów zakażenia. W ten sposób ptaki bywają bezobjawowymi nosicielami Chlamydia psittaci. Ptaki zakażają się drogą kropelkową od innych ptaków. Objawy, o ile pojawią się, mogą rozwinąć się dopiero po upływie 3-tygodniowego okresu wylęgania. Najczęstsze objawy zakażenia u ptaków to apatia, anoreksja, zmierzwienie piór, duszność oraz biegunka o różnym stopniu nasilenia. Brak występujących objawów klinicznych utrudnia rozpoznanie zakażenia. Dlatego, aby wykryć ornitozę konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych – odczynu immunofluorescencji lub PCR. U ptaków obecność bakterii Chlamydia psittaci wykrywana jest w wydzielinie z noso-gardzieli, we krwi i innych tkankach ptaków.

Ornitoza - jak rozpoznać chorobę?

W początkowej fazie choroby trudno jednoznacznie postawić właściwą diagnozę, dlatego kluczowym elementem w rozpoznaniu choroby jest rzetelny wywiad. Konieczne jest ustalenie czy pacjent był narażony na bezpośredni kontakt z ptactwem lub jego wydalinami. W diagnostyce powszechnie stosuje się także oznaczanie poziomu przeciwciał dla chlamydii pobranych w odstępie minimum 7 dni. Umożliwia to ocenę dynamiki zmian poziomu przeciwciał, na podstawie której stawia się diagnozę. Oprócz tego wykonuje się testy antygenów i PCR Chlamydia psittaci w próbkach od pacjenta z plwociny, płynu opłucnowego, zakrzepłej krwi.

Jak zapobiegać zakażeniu ornitozą?

W związku z problematyczną diagnostyką ornitozy u ptaków, najlepszą metodą zapobiegania rozprzestrzenianiu ornitozy jest stosowanie kwarantanny dla nowo wprowadzanych do hodowli ptaków (dotyczy to także ptaków biorących udział w wystawach ptaków). Konieczne jest prowadzenie dokładnej dokumentacji związanej ze stanem zdrowia ptaków, odpowiednia organizacja hodowli/ptaszarni, unikanie nadmiernego zagęszczenia ptaków, właściwa higiena klatek i wolier. Opiekunowie ptaków powinni stosować środki ochrony osobistej (okrycie wierzchnie, rękawiczki ochronne, maseczki ochronne, okulary ochronne).

Ornitoza

Ornitoza to niebezpieczna choroba zakaźna, na którą narażone są przede wszystkim osoby przebywające w dużym zagęszczeniu ptaków (pracownicy sklepów, ptaszarni) oraz hodowcy ptaków. Mimo postępu medycyny, choroba ta jest trudna w rozpoznaniu we wczesnych etapach. Pomimo możliwego ciężkiego przebiegu choroby, braku szczepień, skuteczna profilaktyka jest możliwa, a dostępne na rynku farmaceutycznym leki są na szczęście skuteczne w walce z tą chorobą.

Autor: Marta Szwajkiewicz-Puza