Dogoterapia - czworonożni terapeuci

Pies to nie tylko zwierzę domowe i ukochany pupil. Niektóre psy, o ile zostaną dobrze wyszkolone, mogą być wspaniałymi pracownikami, jako psy pracujące. Stąd zrodził się pomysł na stworzenie cyklu artykułów poświęconego psom pracującym, który porusza kwestię zawodów wykonywanych przez psy. Dzisiaj przyjrzymy się się dogoterapii (kynoterapia), skutecznej formie terapii z udziałem psów.

Czym jest dogoterapia?

Badania potwierdzają, że obecność psa bardzo pozytywnie wpływa na nastrój i stan zdrowia człowieka. Nic więc dziwnego, że dogoterapia zyskuje na popularności. Odpowiednio wyszkolony pies w roli terapeuty sprawdza się wyśmienicie. Wspomaga proces rehabilitacji, leczenia osób niepełnosprawnych poprzez różne formy zabawy i ćwiczeń. Bywa pomocny także podczas pracy z dziećmi zdrowymi, bowiem w znaczny sposób wspiera proces edukacji. Dlatego coraz więcej placówek (szpitale, domy pomocy społecznej, przedszkola, szkoły z oddziałami integracyjnymi) sięga po dogoterapię. Jakie przynosi korzyści i na czym polega dogoterapia? W jakich okolicznościach warto skorzystać z kynoterapii?

Dogoterapia - zajęcia z psem i terapeutą

Dogoterapia (kynoterapia) to metoda aktywizowania osób, w której uczestniczy odpowiednio przeszkolony pies oraz wykwalifikowany terapeuta. Zajęcia mają charakter zabaw i ćwiczeń wykonywanych wspólnie z czworonogiem. Podczas terapii pacjenci uczą się jak opiekować się psem:

• jak karmić psa,
• jak czesać i pielęgnować czworonoga,
• jak wyprowadzać na spacer.

Psy, uczestniczące w tych zajęciach, mają bardzo pogodne usposobienie, co wywołuje niezwykle pozytywne emocje u pacjentów, a jednocześnie zachęca do współpracy. Pies staje się bodźcem skłaniającym do działania, daje poczucie bezwarunkowej akceptacji, sympatii, który da się pogłaskać, poliże po ręce, zachęci do wspólnej zabawy. Jednocześnie nie krytykuje, niczego nie oczekuje i nie ocenia, po prostu jest z nami. Zajęcia z psim terapeutą oddziałują zatem nie tylko na układ kostno-mięśniowy, na sprawność ruchową, poprawę koncentracji, ale również na sferę emocjonalną. Bliski kontakt z psem okazuje się nieraz najlepszą terapią, zwłaszcza dla dzieci i osób starszych. Kynoterapia pozwala na bliskość zwierzęcia zaspokaja fundamentalne potrzeby człowieka, potrzebę bliskości, dotyku czy czułości. Podczas, pozornie beztroskich zabaw z psem, wykwalifikowany terapeuta jest w stanie przeprowadzić indywidualnie ukierunkowaną terapię, wspomagającą edukację, rehabilitację czy przyspieszającą powrót do zdrowia.

Kynoterapia - rodzaje terapii z udziałem psa

Kynoterapia jest chętnie wybierana ze względu na efekty, jakie przynosi kontakt ze zwierzęciem. Charakter zajęć może być rekreacyjny, edukacyjny lub terapeutyczny, stąd wyróżniamy trzy rodzaje dogoterapii. Bez względu na formę dogoterapii, wszystkie wpływają pozytywnie na kształtowanie odpowiednich postaw, empatię, koncentrację, panowanie nad emocjami czy poczucie odpowiedzialności.

1. Spotkanie z psem (SP)

Spotkania z psem mają na celu oswojenie pacjenta z psem. Zajęcia są zwykle jednorazowe i nie muszą być prowadzone przez terapeutę, może prowadzić je przeszkolony wolontariusz. Odbywają się w domach, szpitalach, przedszkolach, szkołach, domach opieki społecznej. Uczestnicy spotkań przyzwyczajają się do kontaktu z psem, głaszczą go oraz uczą się wydawać polecenia. Kontakt ze zwierzęciem pozytywnie wpływa na samopoczucie, sprawia radość, kształtuje odpowiednie postawy, pozwala oderwać się od rzeczywistości, rozwija empatię i poczucie odpowiedzialności.

2. Edukacja z psem (EP)

Edukacja z psem to rodzaj zajęć, które odbywają się w oparciu o opracowany scenariusz i ich celem jest rozwój intelektualny i poznawczy. Dlatego odbywa się najczęściej w szkołach czy przedszkolach. Wymaga odpowiedniego przygotowania oraz wiedzy, ale także umiejętności osób prowadzących. Pies, który staje się pomocnikiem nauczyciela motywuje do nauki, wpływa na uatrakcyjnienie zajęć, a tym samym łatwiejsze i szybsze przyswajanie wiedzy. Dzieci chętniej zapamiętują nowe treści, uczą się odpowiedzialności, prawidłowej opieki nad psem, nieraz przełamują lęk przed zwierzętami.

3. Terapia z psem (TP)

Terapia z psem to zajęcia ukierunkowane na indywidualne potrzeby podopiecznego. Wymagają konsultacji ze specjalistą (z rehabilitantem lub lekarzem prowadzącym), który decyduje o przebiegu zajęć i kontroluje ich efekty. Najkorzystniejszą formą terapii są zajęcia indywidualne lub w niewielkich grupach (do 3 osób). W tym przypadku pies terapeuta staje się asystentem terapeuty, który nie ocenia, lecz uspokaja, daje poczucie bezpieczeństwa i zachęca do działania. Jego obecność sprawia, że nawet żmudne ćwiczenia stają się bardziej atrakcyjne.

Pies terapeuta - komu może pomóc?

Pozytywne efekty zajęć z udziałem psa terapeuty można dostrzec u osób w każdym wieku, chociaż niekiedy jest to bardzo długotrwały proces, wymagający wiele cierpliwości i pracy. Zwykle jednak po około dwóch miesiącach regularnych spotkań można mówić już o widocznych efektach. Oczywiście zajęcia indywidualne przynoszą lepsze rezultaty w krótszym czasie, ponieważ zarówno pies, jak i terapeuta mogą skupić się wówczas na jednej osobie. Niezwykle istotne jest monitorowanie i dostrzeganie choćby niewielkich postępów pacjenta podczas zajęć. Nieraz ogromnym sukcesem jest nakłonienie dziecka z autyzmem do podejścia do psa czy skupienie uwagi dziecka na psie choćby przez chwilę. Mimo wysiłku, jaki czasem należy włożyć, z pewnością jednak terapia z udziałem psa terapeutycznego może okazać się pomocna w przypadku dzieci z:

• zespołem Aspergera,
• zespołem Downa,
• upośledzeniem umysłowym,
• autyzmem,
• mózgowym porażeniem dziecięcym,
• niepełnosprawnością ruchową,
• afazją,
• epilepsją,
• ADHD,
• dysleksją.

Pomocna jest także w przypadku:

• rodziców i rodzin dzieci o szczególnych potrzebach,
• osób samotnych,
• z obniżoną samooceną,
• cierpiących na chorobę Alzheimera,
• chorych na cukrzycę,
• depresję,
• schizofrenię,
• artretyzm,
• zanik mięśni,
• uszkodzenie wzroku lub słuchu.

Jakie są zalety terapii z psem terapeutycznym?

Zajęcia z psem terapeutycznym wnoszą wiele radości. Poza pozytywnymi emocjami, jakie wyzwala kudłaty czworonóg, do zalet dogoterapii zaliczamy:

• uczenie właściwych postaw w stosunku do zwierząt,
• uczenie zasad bezpiecznego postępowania z psami,
• dostarczanie wiadomości na temat opieki nad psem, jego karmienia, pielęgnacji, prowadzenia na smyczy itp.
• uczenie empatii,
• uczenie okazywania emocji i uczuć,
• wspomaganie sprawności ruchowej,
• wzbogacenie zasobu słów,
• stymulowanie zmysłu słuchu, wzroku i dotyku,
• motywowanie do nauki i rehabilitacji,
• budowanie więzi emocjonalną ze zwierzęciem,
• wyzwalanie spontanicznej aktywności podczas zabawy z psem,
• poznanie anatomii psa,
• poznanie zwyczajów psa,
• ćwiczenie koncentracji,
• relaks i odprężenie,
• przełamanie lęku przed zwierzęciem,
• łagodzenie stresu,
• uczenie samodzielności,
• budowanie poczucia własnej wartości i pewności siebie,
• kształtowanie nawyków higienicznych po kontakcie z psem np. mycie rąk,
• wyciszenie zachowań agresywnych.

Pies terapeutyczny - jaka rasa psa najlepsza?

W dogoterapii mogą brać udział różne rasy psów z wykluczeniem ras bojowych, stróżujących oraz obronnych. Strachliwość, nerwowość, brak posłuszeństwa czy szczekliwość jest niedopuszczalna. Psy terapeutyczne muszą:

• być łatwe w szkoleniu,
• być przyjazne w wyglądzie i zachowaniu,
• odznaczać się przewidywalnością zachowań,
• wykazywać się posłuszeństwem, zrozumieniem dla poleceń.

Stąd zazwyczaj wybierane są psy ras Golden retriever, Labrador retriever, Cavalier King Charles Spaniel ze względu na ich aparycję oraz łagodne usposobienie. Mogą to być również psy Husky, Border Collie czy Beagle. Pamiętajmy jednak, że nie każdy pies, z wyżej wymienionych ras, będzie dobrym psem terapeutycznym. O tym zadecydują jego indywidualne cechy, odpowiednie przeszkolenie oraz socjalizacja. Istotne jest, by specjalistyczne przygotowanie psa rozpocząć jak najwcześniej, wówczas istnieją największe szanse na powodzenie.

Dobro pacjenta i psa na pierwszym miejscu

Skuteczna terapia z udziałem psa wiąże się bezpośrednio z dobrym samopoczuciem wszystkich uczestników zajęć. Komfortowo musi się czuć zarówno pacjent, terapeuta, ale również pies. Korzyści kynoterapii dla pacjenta jest tak wiele, że nieraz zapomina się o psach, które niejednokrotnie pracują w trudnych warunkach z nieodpowiednimi pacjentami. W zajęciach terapii i edukacji z psem mogą brać udział wyłącznie osoby, które mają nieagresywny stosunek do psów. Nie można pozwolić aby ćwiczenia odbywały się ze szkodą dla czworonoga, by pies był przemęczony, spięty, doświadczał niewygody czy bólu. Pamiętajmy, że pies, podobnie jak i my, może mieć gorszy dzień i nie wykazywać chęci do zabaw czy przytulania. Należy zawsze mieć na uwadze, aby dogoterapia odbywały się z poszanowaniem możliwości, predyspozycji i charakteru psa.

Autor: Marta Szwajkiewicz-Puza